Effecten van mineraalomzetting tijdens en na het bakproces.

Zowel tijdens als na de productie van (bouw)keramiek vinden allerhande mineraalomzettingen plaats: de afbraak of decompositie van mineralen, nieuwvorming van mineralen uit smelt en/of relicten van andere mineralen en de verandering van de kristalstructuur bij een gelijkblijvende chemische samenstelling. Welke er plaatsvinden is voornamelijk afhankelijk van de samenstelling van de kleireceptuur en het bakproces.

Indien onvoldoende rekening wordt gehouden met deze mineraalomzettingen, kan schade ontstaan in de producten, zowel tijdens het productieproces als in de toepassing daarna. Een voorbeeld hiervan is de vorming van cristobaliet, dat door extreme volumeverandering voor grote spanningen in de producten kan veroorzaken. De vorming van cristobaliet wordt onder andere beïnvloed door de chemische samenstelling van de klei. Ook de hoeveelheid en korrelgrootte van het aanwezige kwarts in de klei spelen een belangrijke rol. Specifieke kleien lopen op basis hiervan meer risico dan anderen. Met behulp van röntgenfluorescentie (XRF) en röntgendiffractie (XRD) kunnen deze eigenschappen goed in kaart worden gebracht.

Ook de interactie met water kan op verschillende wijzen leiden tot mineraalomzettingen, met ongewenste gevolgen. Het ontstaan van uitbloeiingsverschijnselen heeft een belangrijke relatie met water als transportmiddel van wateroplosbare zouten. Daarnaast kan de reactie met water op verschillende manieren leiden tot expansie in (delen van) het keramische product, wat tot schade kan leiden in de producten zelf, of met betrekking tot de toepassing daarvan. Minder bekend is de invloed van vocht op de hygrische eigenschappen van producten. Aangetoond is dat zelfs de opslagcondities op het tasveld in specifieke gevallen van invloed kunnen zijn op de initiële wateropzuiging van een metselbaksteen.

Het vaststellen van de gevoeligheid voor verschillende mineraalomzettingen door analyse van de daarvoor relevante eigenschappen van kleirecepturen en producten, is essentieel om kwalitatief goede producten te produceren en deze op de juiste wijze in de markt te zetten. TCKI kan u hierbij ondersteunen.

Voor meer inlichtingen kunt u contact opnemen met Stan Aben.

LCA-model: hoe in te richten.

Zoals bekend worden de milieuprestaties van de individuele bouwproducten voor nieuwbouw steeds belangrijker. Met behulp van de levenscyclusanalyse (LCA) worden de milieuprestaties van de individuele bouwproducten bepaald.

De LCA is een hot issue en de overheid zal in de toekomst de eisen aan de milieuprestaties van gebouwen verder aanscherpen. Op uitgebreide schaal wordt de belasting op het milieu berekend voor het vervaardigen en gebruiken van het product en het transporteren hiervan. Denk daarbij aan het verbruik van grond- en brandstoffen, elektriciteit, water, verpakkingsmateriaal, afval en emissies.

Er wordt op dit gebied meer concurrentie verwacht tussen verschillende producten (keramiek vs. beton vs. hout) en tussen keramische producten onderling. TCKI heeft inmiddels voor meerdere bedrijven de LCA van hun producten bepaald. Hiermee kunnen bedrijven zich onderscheiden van de algemene LCA’s.

Om een idee te krijgen hoe de LCA van een standaard keramisch productiebedrijf gemodelleerd wordt, zijn voorbeelden bekend voor verschillende producttypes. Dit geeft inzicht in welke mate de verschillende parameters (energieverbruik, emissies, toeslagstoffen e.d.) bijdragen aan de milieuprestatie van het keramisch product.

Vanaf juli 2025 wordt de regelgeving wat betreft de berekeningswijze aangepast. Hierbij wordt het onderdeel klimaatverandering in de bepaling van de milieuprestatie (nog) zwaarder gewogen. Hieruit volgt dat het beperken van CO₂-emissie nog belangrijker wordt bij het verbeteren van de milieuprestatie van een keramisch product. Daarnaast is de verwachting dat de impact van (enkele) toeslagstoffen op de milieuprestatie significant wordt verminderd en dat de emissie van fijnstof een grotere rol gaat spelen bij de bepaling van de milieuprestatie. TCKI volgt de ontwikkelingen op de voet.

Kortom, het is en wordt steeds belangrijker om in te zetten op de milieuprestaties van uw producten. TCKI kan ondersteunen bij het opstellen van een LCA en meedenken bij het verbeteren ervan.

Voor meer inlichtingen kunt u contact opnemen met Wilco van den Berg.